کتاب کلیات آشامیدن آب در طب سنتی ایرانی

کتاب کلیات آشامیدن آب در طب سنتی ایرانی با تلاش مهندس محمدمنجی خاندانی و زیر نظر دکتر فاطمه نجات بخش توسط انتشارات ایرانیان طب و با استفاده از منابع معتبر طب ایرانی در باب آب آشامیدنی و ویژگی­ های آب مناسب در منابع طب ایرانی توضیحات و مطالب مفصلی را ارائه داده است؛

تاکنون منبع مدونی که اختصاصا به نوشیدن آب و انواع آن از دیدگاه طب سنتی ایرانی پرداخته باشد و نظر حکما و دانشمندان طب سنتی ایرانی را در یک مجموعه منظم و طبقه­ بندی شده بیان کرده باشد، وجود نداشته است و کلیات آشامیدن آب در طب سنتی ایرانی منبع علمی قابل استنادی برای علاقمندان و پژوهشگران طب سنتی ایرانی می­ باشد.

امروزه سبک زندگی سالم برای داشتن بدن و روان سالم و پیشگیری از بیماری­ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در دانش طب ایرانی نیز حکمای بزرگی چون ابن­ سینا، رازی، اهوازی، عقیلی و … از دیرباز به سبک زندگی سالم تاکید و توجه ویژه­ ای در حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری­ها داشته­ اند.

کتاب کلیات آشامیدن آب در طب سنتی ایرانی

سبک زندگی در دیدگاه طب ایرانی شامل شش مولفه اصلی است که تحت عنوان “سته ضروریه” شناخته می­ شوند.

یکی از مهمترین این مولفه­ ها، تدابیر اکل و شرب و یا به عبارتی سبک صحیح خوردن و آشامیدن و انتخاب صحیح در غذاها و نوشیدنی­ها از جمله آب شرب است. علاوه بر غذاها، لازمست آب آشامیدنی نیز با وظایف و افعال و کارکردهایی که در بدن دارد و نقش کلیدی آن در تولید، انتقال و مصرف اخلاط سالم در بدن، بدرستی انتخاب و مصرف شود.

آب در منابع طب ایرانی

آب در منابع طب ایرانی یا رکنی از ارکان چهارگانه و عناصر بسیطه است که نماد جسم سرد و رطب می­باشد و وجود خارجی ندارد و یا یک نوشیدنی است که قوام موجودات زنده از آن و به آن است.

آب به معنای اول مورد بحث این کتاب کلیات آشامیدن آب در طب سنتی ایرانی نیست و فقط درباره کلیات آب آشامیدن در طب ایرانی بحث می­‌کند. در منابع مکتوب حکمای طب سنتی ایران مانند ابن­سینا و رازی اهم این مباحث شامل موارد ذیل است:

• الف- مبحث آب در حوزه نظری علم طب ایرانی، شاخه اسباب و علل ششگانه ضروری حفظ صحت و مرض که به انواع آب­های آشامیدنی و بهترین و پست­ترین آنها و افعال و خواص آنها در بدن پرداخته شده است.
• ب- مبحث آب در حوزه عملی طب ایرانی شاخه تدبیر ابدان صحیحه که به تدابیر آشامیدن و افعال و خواص آب از منظر کیفیت حرارت و برودت در ابدان و اوقات مناسب و نهی شده تشرب می­پردازد.
• ج- مبحث آب به عنوان یک مفرده در حوزه مفردات داروئی که مفصل­تر به انواع آب­ها چه قابل آشامیدن و چه غیرقابل آشامیدن و افعال و خواص آنها و کاربرد هر یک پرداخته شده است.
• د- اشاره به آب در امراض بعنوان سبب مرض مانند نوشیدن آب سرد در استسقاء و سوءمزاج کبد.

رعایت الگوی آشامیدن آب

از دید حکمای بزرگ طب سنتی ایران مانند ابن­ سینا و رازی رعایت الگوی آشامیدن خصوصا آشامیدن آب در کنار الگوی خوردن در تعیین صحت و سلامت بدن و خصوصا کبد نقش بسزائی داشته و تحت عنوان تدابیر خوردن و آشامیدن به عنوان یکی از اصول ششگانه ضروری در حفظ سلامت و درمان مورد توجه ویژه قرار گرفته است.

عدم رعایت این تدابیر به عنوان عادت، بیماری­‌زا بوده و می­‌تواند آثار سوء بر روی بدن و اعضاء مهم مانند مغز و کبد و قلب و معده داشته باشد

• یماری­های عصب و ضعف آن
• سستی و رعشه بدن
• ضعف دماغ
• ضعف حرارت غریزی و قوای اعضاء
• ضعف باه
• یماریهای نزله و انواع قولنج
• اختلال در هضم و فساد غذا در معده
• سوء­هاضمه
• بیماری کبد و سوءمزاج آن و استسقاء .

تدابیر نوشیدن آب

محمد کاظم گیلانی در کتاب خود “حفظ الصحه ناصری” می­ نویسد: «این که اغلب اشخاص در معرض امراض و ناخوشی­ های مهلک در می­‌آیند و یا در حالت صحت ناقص صوری دائما اظهار کسالت و ضعف بنیه و وجع عظام و سوءهضم و اشتها می­ کنند، سبب آن است که طریقه اکل و شرب و ترتیب آن و سایر امور سته ضروریه را رعایت نمی­ کنند.»

اهم حیطه­ های مطرح در این تدابیر مربوط به منبع و مبدا آب­ها، درجه حرارت آن­ها، مقدار نوشیدن، اوقات و شرایط مناسب و شرایطی که آشامیدن در آن نهی شده می‌­باشد.

مطالب کتاب کلیات آشامیدن آب در طب سنتی ایرانی چیست؟

بخش اول کلیات

• ماهیت آب و طبیعت آن
• منافع عمومی آب
• عوارض کمبود آب در بدن
• عوارض افراط در نوشیدن آب

بخش دوم

• انواع آب بر اساس جریان داشتن
• انواع آب از نظر ردیّ یا صالح بودن
• – آبهای غیر ردیّ و صالح
• – آب های ردیّ
• اختلاف اطبا در لطافت آب مطبوخ

بخش سوم

• الف- مطلق آب سرد (خنک، سرد، بسیار سرد)
• انواع آب سرد از نظر منبع
• انواع آب سرد از نظر شدت برودت
• احکام آب سرد
• ب- مطلق آب گرم
• احکام آب گرم

بخش چهارم

• اوقات مناسب تشرب آب
• اوقات منهیه تشرب آب
• مضرات آشامیدن آب در زمانهای نامناسب و وجه منع آن
• تدابیر نوشیدن آب در اوقات منهیه
• جمع بین آب های مختلف
• عطش صادق و عطش کاذب
• تدابیر عطش کاذب
• عطش مخمورین و عطشی که در پی تناول برف و اغذیه غلیظه باشد
• تدابیر میزان آب خوردن و طریق شرب آب و آداب نوشیدن از کتاب خلاصه الحکمه
• تدابیر ظروف آب خوردن از کتاب خلاصه الحکمه
• مضرات زیاد نوشیدن آب
• سخن رازی در تدابیر زیاد نوشیدن
• علاج عدم احساس تشنگی در شخص
• تدبیر شستشوی تن با آب

بخش پنجم

• حمام آب سرد پس از خوردن ماهی موجب سستی اندام
• آب نوشیدن در میان خوردن غذا
• نوشیدن آب سرد در حّمام
• فوائد آب
• استفاده از آبی که با آفتاب گرم شده است
• زیاد نوشیدن
• آشامیدن به سه نفس
• ایستاده آشامیدن در روز
• نشسته آشامیدن در شب
• آشامیدن آب نیمگرم
• یکجا سرکشیدن
• آشامیدن آب برروی گوشت و غذای چرب
• آشامیدن در ظرفهای مسی
• آشامیدن درحالت ناشتا

لغت نامه