معرفی کتاب پروتکل های بازتوانی زانو :

انسان بعنوان اشراف مخلوقات طی قرون متمادی با تلاش بسیار در راه رسیدن به زندگی بهتر به تکنولوژی امروزی دست یافته است و با سرعت باور نکردنی به راه توسعه خود ادامه می‌­دهد.
تکنولوژی پیشرفته امروز تمامی علوم حاضر را در هم ادغام کرده و به خدمت گرفته تا هیچ مانعی را برای توسعه و پیشرفت نشناسد. بطوری که علومی مانند الکترونیک در علم پزشکی، ریاضیات در ژنتیک و ورزش در طب هر روز به موفقیت‌­های تازه­ای دست می‌­یابند.
درمیان علوم پیشرفته امروز دنیا، تربیت بدنی و علوم ورزشی می‌­رود تا جایگاه واقعی خویش را بدست آورد به طوری­ که شاهد رشد و توسعه­‌ی همه جانبه آن در زوایای مختلف علمی، بخصوص امر تحقیق و پژوهش می‌­باشیم.

اگر انسان روزی نتواند حرکت کند مطمئناً دچار سرنوشت غم انگیزی خواهد شد.
سیستم اسکلتی و عضلانی‌، موجود زنده را قادر می‌­سازد که به آسانی و به راحتی حرکت کند، بیماری‌‌ها و اختلالات به طور جدی این پدیده با ارزش را، این موهبت بزرگ خداوندی را از او خواهند گرفت. نبود فعالیت­‌های بدنی در دوره­‌های مختلف زندگی انسان‌­ها باعث بوجود آمدن ناراحتی‌های بسیار هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی شده است.
از سوی دیگر هر قدر فعالیت­‌های بدنی و ورزش از لحاظ کمی و کیفی توسعه و افزایش می‌­یابد به همان نسبت نیز فشار­های ناشی از تمرین موجب بروز ضایعات و صدمات بویژه در سیستم عضلانی- اسکلتی می‌­گردد.
لذا بررسی علل وقوع‌، نحوه پیشگیری و بازتوانی صدمات ورزشی همواره بسیار مهم بوده و حجم قابل توجهی از تلاش­‌های متخصصین و محققان این رشته را به خود اختصاص می­‌دهد.
این گونه کارهای علمی در راستای کاهش هزینه­‌های درمانی، ارتقای عمل ورزشکاران و سطح سلامت جامعه انجام می­‌شود.
در کتابی که پیش روی شماست، سعی شده که از رفرنس­‌های تخصصی مورد تائید استفاده شود که دانشجویان رشته آسیب شناسی ورزشی، فیزیوتراپ­‌ها و افراد آسیب دیده از ناحیه رباط صلیبی قدامی می‌­توانند برای آموزش، درمان، توان­بخشی آز آن استفاده نمایند.

در این کتاب سعی شده که تمام حرکات توان­بخشی همراه با تصویر مناسب ارائه شود و طوری تنظیم شده که می­‌توان بیشتر حرکات را در خانه انجام داد و کمتر به مراکز درمانی مراجعه کرد.
می­‌توان گفت که مطالعه این کتاب برای کسانی که دچار آسیب رباط صلیبی قدامی در حین کار یا ورزش شده­‌اند و همچنین دانشجویان و فیزیوتراپیست­‌ها واقعاً مفید می­‌باشد و اطلاعات کاملی به آن­ها در این زمینه خواهد داد.

اندام تحتانی علاوه بر این­ که پایه و سطح اتکای آدمی است عامل جابه‌­جایی او نیز می‌­باشد.
بنابراین ناهنجاری‌­ها و آسیب دیدن این بخش علاوه بر تغییرات وضعیت ایستاده، جابه‌جایی را نیز تحت تأثیر قرار می­‌دهد.
هم چنین عدم پیشگیری و اصلاح ناهنجاری­‌ها‌ و بازتوان کردن مناسب و به ­هنگام این بخش به بروز اختلالات ثانویه در سایر اندام­‌های تحتانی منجر می­‌شود [۱].
پایداری غیر فعال مفصل زانو از سوی رباط‌­های جانبی، رباط‌­ های صلیبی و مینیسک تأمین می‌­شود. پایداری قدامی- خلفی به ترتیب از سوی رباط‌­های قدامی و خلفی تأمین می‌­شود.
کارکرد این عوامل مانع از باز و بسته شدن بیش از اندازه مفصل زانو است.
پایدار کننده‌­های زانو درحین حرکت و جاذب شوک و فشار مینیسک­‌ها هستند، و پایدار کننده‌­های فعال مفصل زانو در حین حرکت عضلات می­‌باشند [۲].
سالانه آسیب­‌های متعددی در نتیجه فعالیت­‌های ورزشی رخ می­‌دهد که منجر به کاهش سطح فعالیت­‌های بدنی و از دست رفتن زمان کاری و همچنین همراه شدن هزینه­‌های درمانی بالا می‌شود.
هزینه‌­های سالانه ناشی از صدمات ورزشی در سطح جهان مبلغی برابر چندین بیلیون دلار برآورد شده است.
کراوس و کونروی برآورد کرده‌­اند که سالانه تنها در آمریکا ۳ الی۵ میلیون آسیب ورزشی در میان ورزشکاران حرفه‌­ای و آماتور رخ می­‌دهد. طبق سیستم نظارت بررسی صدمات در سال ۲۰۰۱-۲۰۰۰ انجمن ورزشی دانشگاهی ملی شایع‌ترین مناطق آسیب‌­ها مچ پا، زانو و ساق پا در میان بازیکنان فوتبال – بسکتبال – لاکروس و هاکی بوده است [۴]و[۵].
در تمام دنیا با توجه به ازدیاد سرعت حرکت و بالا رفتن تکنیک‌­های ورزشی و درآمد­های زیادی که این رشته عاید ورزشکاران می­کند مسایل طب ورزشی و صدمات ورزشی نیز یکی از بخش­‌های مهم طب شده است.
صدمات ورزشی تقریباً ۷۰% متوجه زانو است به این دلیل بخش‌­های مهمی از طب را آسیب­‌های زانو تشکیل می‌­دهد [۶].

مفصل زانو بزرگترین و پیچیده‌­ترین مفصل بدن است که نقش و اهمیت آن در رشته‌­های ورزشی قابل توجه می‌­باشد [۷].
یکی از موارد اهمیت مفصل زانو، از این جهت می­‌باشد که وجود هر گونه درد و ناراحتی(به علت پاسچر جبرانی) موجب کاهش دامنه حرکتی در این مفصل گشته و به واسطه ارتباط تنگاتنگی که بین مفصل زانو با مفاصل ران و مچ پا وجود دارد، کاهش کارآیی مفصل زانو، به طور مستقیم بر روی کارآیی و عملکرد مفاصل مچ و پا تأثیر می­‌گذارد.
لذا با توجه به اهمیت مفصل زانو از لحاظ ایجاد ثبات و استحکام و تحمل وزن، هرگونه درد، ضایعه و یا ناهنجاری اسکلتی- عضلانی آن موجب تسریع تغییرات دژنراتیو یا فرسایشی در سطح مفصل می­‌شود(۸).
از طرف دیگر در میان کل صدمات، آسیب مفصلی نسبت به آسیب­های عضلانی و استخوانی از شیوع بیشتری برخوردار بوده و در میان مفاصل، مفصل زانو (احتمالا به دلیل این که به طور مکرر در معرض فشار و کشیدگی است) از جمله مفاصلی است که در معرض بیشترین خطر آسیب دیدگی (۶/۱۵%) چه از نوع آسیب­‌های حاد و برخوردی (۲/۳۰%) و چه از نوع آسیب‌­های ناشی از استعمال بیش از حد (۴/۱۸%) می‌­باشد [۹].
لیگامان متقاطع قدامی یکی از لیگامان­‌های مهم زانو است. که ضایعات آن یکی از شایع­‌ترین آسیب­‌های ورزشی می‌­باشد(۱۰).

هدف بازتوانی بعداز ضایعات زانو، برگشت تدریجی به سطح فعالیت قبل از ضایعه می‌­باشد [۱۱].
هرچه زمان درمان متعاقب ضایعه کمتر باشد، نتایج درمان برای بیمار بهتر خواهد بود و بیمار سریع‌­تر به عملکرد قبلی خود برگشت خواهد نمود [۱۲].

آیا پروتکل­‌های بازتوانی مختلفی بایستی براساس نوع گرافت انتخابی طراحی شوند؟ جواب این سوال هنوز نامعلوم و مجهول باقی مانده است.
بیشتر ادبیات مربوط به بازتوانی آسیب­‌های ورزشی برروی جنبه‌­های کلینیکی، طرح‌­های تشخیصی، پیش بینی و درمان تاکید دارند و به این موارد می­‌پردازند.
با این حال رغبت و تمایل به سمت جنبه‌­های روان­شناختی و بازتوانی آسیب‌‌های ورزشی درحال افزایش است.
شرکت کردن نامحدود در فعالیت­‌های ورزشی و بازگشت به سطح اولیه‌­ی آمادگی جسمانی قبل از آسیب دیدن در حین ورزش، اغلب بعنوان یک شاخص برای موفقیت بازسازی گزارش شده است.
برای انتخاب ورزشکار در برگشت به سطح فعالیت پیش از آسیب­شان به عملکرد زانوی تخریب شده بستگی دارد.
با این حال، در زمینه­‌ی کلینیکی بایستی از دلیل اجتماعی یا موانع روان­شناختی مانند ترس از آسیب مجدد [۱۳] که می­‌تواند برروی برگشت دوباره به ورزش تاثیر بگذارد آگاهی لازم را داشته باشیم [۱۴].

اگر برنامه‌­ی درمانی به گونه­‌ای باشد که فقط علائم و نشانه­‌ها آسیب را بهبود بخشد، ورزشکار نمی‌­تواند بازگشت مطمئن و باکارآیی بالایی به سطح عملکرد قبل از آسیب داشته باشد[۱۰].
صدمات ورزشی برروی توانائی­‌های عصبی- حرکتی فرد تأثیر می­‌گذارند.
از این رو برنامه­‌ی بازتوانی نباید صرفاً به افزایش دامنه حرکت، قدرت و استقامت محدود گردد، بلکه باید به هماهنگی عصبی- عضلانی، چابکی و بهبود حس عمقی نیز توجه نمود [۱۰].
یکی از بهترین جنبه‌­های بالینی درک نقش حس عمقی در کنترل سیستم عصبی- عضلانی بعداز ضایعات مفصل زانو و بازتوانی آن است [۱۵].
از این رو باید به برنامه بازتوانی عملکردی توجه نمود. در این نوع بازتوانی به کلیه اجزای حرکت نظیر قدرت، سرعت، استقامت، توان، هماهنگی عصبی- عضلانی، چابکی و تعادل توجه می‌­شود و هدف نهایی بازگشت هر چه سریع­‌تر و مطمئن­‌تر فرد به سطح عملکردی قبل از ضایعه می‌­باشد [۱۶].

آسیب­‌های رباط مفصل زانو باعث اختلال در پایداری غیرفعال زانو می­‌شود، و بایستی به عنوان خطر بالقوه تحت درمان، بازسازی و بازتوانی قرار گیرند [۲]و[۳]. امید می­رود با انجام چنین کارهای علمی، توجه متخصصین طب ورزشی، فیزیوتراپیست‌­ها، مربیان ورزش و دست‌اندرکاران علوم ورزشی و طب ورزشی به شناسایی آسیب­‌های ورزشی ورزشکاران که در معرض ابتلا به صدمات حاد هستند معطوف نموده و در صدد بر طرف نمودن عوارض ناشی از آسیب برآیند و راه کارها و برنامه­‌های بازتوانی خواصی را ارئه دهند. همچنین امید است که از رهگذر این کتاب و تحقیقات مشابه دیگر، بتوان یک برنامه­‌ی بازتوانی مناسب، منعطف و عملکردی برای بازتوان کردن افراد مبتلا به آسیب­‌های لیگامانی مفصل زانو تبیین کرد و ابهامات و کاستی­‌های موجود در این زمینه را برطرف نمود.

عناوین کتاب پروتکل های بازتوانی زانو :

• فصل اول: آناتومی و بیومکانیک مفصل زانو
• فصل دوم: حرکات، پاتومکانیک و پاتوفیزیولوژی مفصل زانو
• فصل سوم: آزمون­‌های ارزیابی مفصل زانو
• فصل چهارم: بازسازی و ارزیابی ACL آسیب دیده

منابع

iraniantebcom@