بررسی محصول دانشنامه نُزهَهُ القُلوب
نام کتاب : دانشنامه نزهه القلوب
مولف :حمدالله بن ابوبکر بن حمدالله مستوفی قزوینی
تصحیح : میر هاشم محدث
تعداد مجلدات : دو جلد
دانشنامه نُزهَهُ القُلوب ( دو جلدی )
کتاب دانشنامه نُزههُ القُلوب ( نزهه القلوب ) کتابی دانشنامه گونه است از حمدالله مستوفی نویسنده بنام و مشهور قزوین و تصحیح میر هاشم محدث .
کتاب که به سال ۷۴۰ قمری نوشته شده است، بنیادش بر یک فاتحه، سه مقاله و یک خاتمه نهاده است. مقاله اول در کانی شناسی، گیاه شناسی و جانور شناسی است. مقاله دوم در تن و روان انسان است.
مقاله سوم در جغرافیا، مفصل ترین بخش کتاب است و همین مقاله است که چند بار به چاپ رسیده است.
فهرست عناوین دانشنامه نزهه القلوب جلد اول :
مقدمه ( در ذکر ترتیب ابداع افلاک و انجم و عناصر و مایتعلق بذلک من الاثار العلویه و سفلیه )
- باب اول ( بر تواریخی که ایرانیان بر آن عمل می کنند)
- باب دویم ( بر تواریخی که در ایران عملی نیست)
- در ذکر ربع مسکون و شرح طول و عرض اقالیم سبعه و اطراف آن
مقاله اول : در ذکر تکوین موالید ثلاثه که معادن و نبات و حیوان است
- مرتبه اول در معدنیات
- مرتبه دوم در نباتات
- صورت اول در ذکر اشعار مثمره
- صورت دویم در ذکر اشعار آزاد و غیر مثمره
- شکل دوم در نجوم
- الادویه
- المشمومات
- السایره
- مرتبه سیوم در ذکر حیوانات
- وجه اول در ذکر حیوانات بری
- وجه دوم در ذکر حیوانات وحشی
- وجه سیم در ذکر سباع ضاره
- وجه چهارم در ذکر هوام و سوام
- وجه پنجم در ذکر حیوانات که بعضی اعضاءشان به آدمی ماند
- نوع دوم در ذکر حیوانات بری
- نوع سیوم در ذکر حیوانات هوائی
مقاله دوم : در ذکر نوع انسان
- نظر اول در شرح کیفیت اعضای انسانی و قوا و فواید آن
- صفت اول در شرح کردن کیفیت اعضا و دانستن ترکیب خلقت صورت و معنی اعضا و اجزای انسان
- صفت دوم در ذکر قوای انسانی که حق تعالی آن را در وجود آدمی جهت قوام بدن آفریده
- صفت سیوم در ذکر خواص و فواید اعضا و جوارح انسان که هیچ حیوانی را با انسان در آن شرکت نیست
- نظر دوم در اخلاق
- نظر سیوم در صفات و آثار نفوس قدرت ربانی در وجود انسان
- نظر چهارم در عشق اولی و طلب مولی که کمال نفس انسانی است و مقصد مقصود یزدانی
فهرست عناوین دانشنامه نزهه القلوب جلد دوم :
مقاله سیوم در وصف بلاد و ولایات و بقاع
- قسم اول در ذکر حرمین الشریفین و مسجد اقصی
- قسم دوم در شرح احوال ایران زمین
مطلع در ذکر بخش ایران از ملک جهان و صفت طول و عرض حدود اقاصی و قبله آن
مقصد در ذکر بلاد ایران زمین
- باب اول در ذکر بلاد عراق عرب
- باب دویم در ذکر بلاد عراق عجم
- باب سیوم در ذکر بلاد آذربیجان
- باب چهارم در ذکر دیار اران و موغان
- باب پنجم در چگونگی بقاع شروان و گشتاسفی
- باب ششم در تقریر مساکن گرجستان و ابخاز
- باب هفتم در کیفیت باماکن روم
- باب هشتم در کمیت اوضاع ولایت ارمن
- باب نهم در صورت دیار بکر و ربیعه
- باب دهم در اشکال ولایات کردستان
- باب یازدهم در هیات کشور خوزستان
- باب دوازدهم در شان بحر و بر فارس
- باب سیزدهم در بیان خطه شبانکاره
- باب چهاردهم در تعیین ولایات کرمان و مکران و هرموز
- باب پانزدهم در نمودار نواحی مفازه مابین کرمان و قهستان
- باب شانزدهم در تحقیق توابع قهستان و نیمروز و زاولستان
- باب هفدهم در توجیه ارباع خراسان
- باب هژدهم در تفصیل لواحق مازندران
- باب نوزدهم در ترتیب اعمال قومش و طبرستان
- باب بیستم در عرض قصبات جیلانات
مخلص در صفت جبال و طرق و معادن و انهار و عیون و آباروبحار و بحیرات
- فصل اول در ذکر کمیت مسافت طرق ایران
- فصل دویم در ذکر جبال ایران و دیگر جبال مشهوره
- فصل سیم در ذکر معادن
- باب اول در فلزات هفت گانه
- باب دوم در احجار
- باب سیم در ادهان و معادن آن
- فصل چهارم در شرح مخارج انهار و ذکر عیون و آبار
- فصل پنجم در ذکر بحار و بحیرات
- قسم سیم در ذکر ولایاتی که اگرچه از ایران نیست اما بعضی از حکام ایران ساخته اند
- قسم چهارم در ذکر بلاد و ولایات مشهوره که در ممالک ربع مسکون است
خاتمه الکتاب در وصف عجایبی که در بحر و بر ربع مسکون است
مخلص در ذکر عجایبی که در ایرن زمین است
مقطع در ذکر عجایبی که در دیگر ولایات ربع مسکونی است در بر و بحر
انجام کتاب در تمهید عذر مولف
اهم منابع تصحیح
فهرست ها
ناشناس –
آیا این کتاب هر سه مقاله رو داره؟
ایرانیان طب –
با درود و احترام
لطفا فهرست کتاب را در توضیحات مطالعه بفرمایید