بررسی محصول تولید و فرآوری گیاهان دارویی
تولید و فرآوری گیاهان دارویی
در کتاب تولید و فرآوری گیاهان دارویی دکتر رضا امیدبیگی عملیات کاشت و داشت و برداشت تعدادی از گیاهان دارویی که در صنایع داروسازی اهمیت خاصی دارند به تفصیل مورد بحث واقع شده است.
روند رو به افزایش مصرف گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه تولید داروهای گیاهی بدون توسعه روشهای مناسب کاشت و مدریت برنامه ریزی صحیح پیامدی نگران کننده یعنی تخریب طبیعت را در بر خواهد داشت.
تولید زراعی و کشت گیاهان دارویی باید در سطوح زراعی و امثال آن و همچنین فرآوری صنعتی آنها توسط متخصصان مربوط صورت گیرد و از منابع طبیعی به عنوان الگو و مدل به منظور تولید انبوه مواد دارویی در کشت و صنعت بهره‌برداری گردد.
در صورت فقدان استانداردهای کنترل کیفیت و عدم رعایت دستورالعمل‌های بین‌المللی استاندارد و جنبه‌های قانونی تجارت گیاهان دارویی قادر به راه‌یابی به بازار پرسود تجارت این گیاهان نخواهیم بود.
بدین منظور، تولید گیاهان – چه به صورت خام و یا به شکل فرآوری شده- با حفظ کیفیت و استاندارد بالا، امری ضروری به نظر می‌رسد.
در این راستا، بررسی عملیات زراعی مانند زمان کاشت، نحوه تکثیر، تغذیه و مدیریت آن، زمان برداشت و مراقبت‌های پس از برداشت در خصوص گیاهان دارویی، نقش مهمی را در افزایش محصول و کیفیت آن خواهد داشت.
به‌طوری که، توجه نکردن به هر یک از موارد فوق، خسارتهای جبران ناپذیری را متوجه تولیدکنندگان گیاهان دارویی و داروهای گیاهی خواهد نمود.
موارد توضیح داده شده برای هر گیاه در کتاب تولید و فرآوری گیاهان دارویی :
- مقدمه
- مشخصات گیاه
- نیازهای اکولوژیکی
- تناوب کاشت
- مواد و عناصر غذایی مورد نیاز
- آماده سازی خاک
- تاریخ و فواصل کاشت
- روش کاشت
- تکثیر گیاه
- بهره‌برداری
- مراقبت و نگهداری
- برداشت محصول
- جمع آوری بذر
- منابع
درباره مولف :
دکتر رضا امیدبیگی استاد برجسته و پیشکسوت رشته گیاهان دارویی و پدر صنعت نوین تولید و فرآوری گیاهان دارویی، در سال ۱۳۳۶ در تهران چشم به جهان گشود.
تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در رشته علوم طبیعی در تهران به پایان رساند و در گرایش علوم گیاهی رشته زیست شناسی دانشگاه تهران مشغول به ادامه تحصیل گردید.
سپس به عنوان دانشجو ممتاز با اخذ بورس تحصیلی، برای ادامه تحصیل به کشور مجارستان سفر کرد. فوق لیسانس را از دانشگاه علوم باغبانی بوداپست، دکتری را از آکادمی علوم مجارستان و فوق دکتری را از دانشگاه باری ایتالیا در رشته تولید و فرآوری گیاهان دارویی دریافت کرد و برای خدمت، به میهن بازگشت.
تدریس در گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در کنار تحقیقات و مطالعات میدانی، موجب گردید پس از ۹ سال به درجه استاد تمامی نایل آید.
سرانجام این استاد فرزانه در شامگاه بیست و نهم خرداد سال ۱۳۸۹ پس از یک روز پر کار و در پایان جلسه مصاحبه دانشجویان دکتری خویش، دچار ایست قلبی شد و چشم از جهان فروبست.
فهرست مطالب کتاب تولید و فرآوری گیاهان دارویی جلد اول :
فصل اول : اطلاعات عمومی مربوط به کشت گیاهان دارویی
معرفی گیاهان دارویی
برخی از صفات گیاهان دارویی
اهمیت کشت و تولید گیاهان دارویی
دلایل رویکرد به گیاهان دارویی
منابع
فصل دوم : دیدگاه های بیولوژیکی
وراثت و تغییر پذیری گیاهان دارویی
سازگاری و متابولیتها
منابع
فصل سوم : مواد موثره گیاهان دارویی
مقدمه
طبقه بندی مواد موثره
آلکالوئیدها
گلیکوزیدها
اسانسها
مواد تلخ
فلاونها و فلاونوئیدها
موسیلاژها
ساپونینها
اسید سیلیسیک
تاننها
ویتامین ها
منشا بیولوژیکی مواد موثره
قندها
فنولوئیدها
فلاونوئیدها
کینونها
پلی کتیدها
ترپنوئیدها
ازتوئیدها
منابع
فصل چهارم : طبقه بندی گیاهان دارویی
مقدمه
طبقه بندی مصنوعی
طبقه بندی فیلوژنتیکی
مروری بر طبقه بندی گیاهان دارویی
منابع
فصل پنجم : عوامل موثر در زندگی و خواص گیاهان دارویی
عوامل موثر در زندگی و خواص گیاهان دارویی
منشا گیاهان دارویی
محیط و مواد موثره
اثر کلی نور
کیفیت نور
شدت روشنایی
مدت روشنایی
درجه حرارت
آب و آبیاری
خاک و گیاه
مکان رویش
موجودات پیرامون گیاهان
منابع
فصل ششم : اصلاح گیاهان دارویی
هدف ها و روشهای اصلاح گیاهان دارویی
منابع
فصل هفتم : عوامل مهم تولید گیاهان دارویی
مواد شیمیایی مربوط به تولید
کودهای مصنوعی (شیمیایی)
علف کشها
مراقبت از گیاهان دارویی
تنظیم کننده های شیمیایی
تثبیت مواد شیمیایی در گیاهان دارویی
منابع
فصل هشتم : فرایندهای پس از برداشت
مقدمه
خشک کردن
آماده نمودن گیاهان دارویی قبل از خشک کردن
دستگاه ها و روش های مورد استفاده برای خشک کردن گیاهان دارویی
۱ – روش طبیعی
۲ – روش مصنوعی
خشک کنهای دارای جریان هوای خنک
خشک کنهای دارای جریان هوای گرم
۱ – خشک کن کابینتی
۲ – خشک کن تسمه ای
خشک کن خورشیدی پلاستیکی با خاصیت جذب نور
جریان هوای داغ
تاثیر خشک کردن بر گیاهان دارویی
تاثیر روشهای خشک کردن بر بر گیاهان
اعمال پس از خشک کردن
منابع
فصل نهم : استخراج اسانسها
استخراج اسانسها از راه تقطیر با آب یا بخار
تغییرات شیمیایی اسانسها در جریان تقطیر
فناوری تقطیر و استخراج اسانسها
آماده سازی اندام های گیاهی برای تقطیر
دیگ بخار
استخراج اسانس به روش تقطیر دائمی
استخراج اسانس به روش تقطیر نوبتی
استخراج اسانس به روش تقطیر در دیگهای متحرک
نحوه تقطیر با بخار
سردکنها و تغلیظ اسانس
جداسازی اسانس از آب
فرآیندهای پس از تقطیر
تفاله (کنجاله) گیاهان
استخراج اسانس به روش فشار سرد
استخراج به وسیله حلال
استخراج به کمک گاز دی اکسید کربن
استخراج توسط آنزیم های هیدرولیزکننده
استخراج با انرژی مافوق صوت
عطر گیری به وسیله روغن های جاذب
تصفیه اسانس
تقطیر در خلا
موارد استعمال اسانس ها
مقدار مصرف اسانس ها
نگهداری ، بسته بندی و تعیین کیفیت مواد حاصل از گیاهان دارویی
نگهداری دارو
نگهداری اسانس
نگهداری و بسته بندی دارو
منابع
فصل دهم : کنترل کیفیت گیاهان دارویی
کنترل کیفیت
تصدیق یا تایید
ارزیابی حسی یا ارگانولپتیک
آزمایشهای چشمی (ماکروسکوپی) و میکروسکوپی
مواد خارجی
میزان خاکستر
میزان شن
اسانس ها
روشهای کروماتوگرافی
باقی مانده سموم
آلودگی میکروبی و قارچی
آلودگی رادیو اکتیو
آلودگی فلزات سنگین
منابع
فهرست مطالب کتاب تولید و فرآوری گیاهان دارویی جلد دوم :
- ارگوت (سیخک جو)
- خشخاش
- رازیانه
- گشنیز
- گلپر
- باریجه
- زیره سیاه
- زیره سیاه ایرانی (زیره کرمان ، زیره کوهی)
- آنغوزه
- خردل
- پروانش صغیر
- آنسونیا (آسونگیا)
- پروانش (پریوش)
- سداب
- گونه‌های مرکب
- نعناع
- کلیاتی در مورد گونه‌های مختلف نعناع
- بادرشبی (بادرشبو)
- مرزه
- مرزنگوش (مرزنجوش)
- مرزنگوش‌تر (مرزنگوش بستانی)
- مریم گلی
- مریم گلی کبیر
- گل مکزیکی (آق اوستا)
- تاتوره
- بذرالبنج (بنگ دانه)
- شابیزک (آتروپابلادونا)
- تاجریزی دارویی
- علف لیمو
- ترخون (تلخون)
- افسنطین
- خار مقدس
- همیشه بهار
- گلرنگ
- بومادران
- ماریتیغال
- لوزارنگ (لوزاگلرنگی)
- عناب
- سیاه توسه
- نمدار
- درخت پیرو
- آقطی سیاه
- پامچال
- آدونیس
- گل برفی
- گالگا
- اسفرزه
فهرست مطالب کتاب تولید و فرآوری گیاهان دارویی جلد سوم :
- انجدان رومی
- انیسون (بادیان رومی)
- سنبل ختایی
- شبت (شوید)
- زیره سبز
- زوفا
- بادرنجبویه
- آویشن باغی
- ریحان
- اسطوخودوس فرانسوی (اسطوخودوس حقیقی)
- اسطوخودوس انگلیسی (اسطوخودوس دورگ)
- سنبل الطیب
- گل انگشتانه کرکدار
- گل انگشتانه ارغوانی
- خرگوشک (گل ماهور)
- ختمی دارویی
- گل ختمی (ختمی بری)
- پنیرک موریتانی
- پنیرک
- توتون
- پیرتر (گل حشره کش)
- گل قاصد
- بابونه رومی
- پاخری
- بابونه (بابونه آلمانی)
- شیرین بیان
- شنبلیله
- رازک
- کدوی تخمه کاغذی
- کتان روغنی
- گچ دوست
- نسترن کوهی
- زردچوبه
- جین سنگ
فهرست مطالب کتاب تولید و فرآوری گیاهان دارویی جلد چهارم :
- درخت جینکو
- سرخدار
- چریش
- دارچین
- گل محمدی
- هل
- زنجبیل
- صبر زرد
- سیر
- زعفران
- گل راعی
- اکلیل کوهی
- دم شیر
- نعناع گربه ای معطر
- فراسیون
- فاگوپیروم
- سرخارگل
- بابونه گاوچشم
- جعفری مکزیکی
- شیشا
- گل مغربی
- گاوزبان باغی
- گزنه
- شاه پسند دارویی
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.