بررسی محصول خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی
کتاب خلاصه التجارب بهاءلدوله رازی
بهاءالدوله در آغاز کتاب خلاصه التجارب هدف از نگارش این کتاب را بیان تجاربی می‌داند که دانستن آنها برای تندرستی سودمند است
تصحیح: ناصر جمشیدی
قطع: وزیری
تعداد صفحات: ۸۲۴
صحافی: پوشش سخت
ناشر: ایرانیان طب
نقاط قوت
- دارای فهرست موضوعی و نمایه
- دارای معادل امروزی اوزان کتاب
- دارای لغات و اصطلاحات دشوار کتاب
کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی
کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی ، در پزشکی و به زبان فارسی در سال ۹۰۷(ه‌ق)در روستای طرشت ری به پایان رسانیده است.
بهاءالدوله در آغاز کتاب خلاصه التجارب با استناد به آیات و احادیث متعدد هدف از نگارش این کتاب را بیان تجاربی می‌داند که دانستن آنها برای تندرستی سودمند است. این اثر چنان که از نامش پیداست گزارشی از تجربیات بالینی و مشاهدات پزشکی نویسنده است که البته برخی نکات دقیق نظری نیز به چشم می‌خورد.
بهره گیری وی از نظرات بقراط، ابن‌سینا،جالینوس و سید اسماعیل جرجانی و. . . نشان دهنده وسعت مطالعات او در این زمینه است.
به نظر الگود وی نخستین کسی بود که به ذکر و شرح درمان پاره‌ای از بیماری‌ها چون سالک، تب یونجه، و آتشک پرداخته است که برای اروپای آن روزگار تا حدی ناشناخته بوده است.
بهاءالدوله رازی اولین پزشکی که که مبحث حساسیت و آلرژی به گل ها و گیاهان را بیان نمود که حدود ۱۰۰سال پس از وی در اروپا مطرح شد.
همچنین او اولین شخصی بود که بخیه با نخ جذبی که از روده حیوانات بود را مطرح نمود و از آن استفاده کرد و اولین گزارش آتشک ( سفلیس Syphilis ) را ارائه نمود.
کتاب خلاصه التجارب رازی یکی از کتاب های مورد تایید سازمان غذا و دارو جهت ارائه به سازمان برای تایید فراورده و داروهای سنتی و طبیعی می باشد.
فهرست کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی :
پیش‌گفتار
مقدمه مولف
باب اوّل کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی در بیان آنچه دانستن آن موقوف علیه حفظ صحت و رفع مرض است بر وجه کلی
- طبیعت
- مزاج‌ها
- علامات ثابته امزجه طبیعیه حاصله
- تغییر و تبدیل مزاج
- اخلاط اربعه
- [خون]
- [بلغم]
- [صفرا]
- [سودا]
- اعضای مفرده ومرکبات آنها
- استخوان
- غضروف
- رباط
- عصب
- عضله
- غشاء
- گوشت
- پیه
- وتر
- شرحه
- ورید و عرق
- شریان
- پوست
- ارواح
- قوا و انواع آن
- قوت طبیعت
- قوت حیوانیه
- قوت نفسانیه
- افعال
- اسباب حدوث کیفیات
- [دلایل و نشانه های نبض ]
- دلایل حالات نبض
- دلالت حالات نَفَس برحالات بدن
- دلالت حالات بول برحالات بدن
- دلالت حالات براز بر حالات بدن
- دلالت حالات عَرق بر حالات بدن
باب دوم کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی در بیان حفظ الصحّه
- بدانکه درین تقویت و اعتیاد مذکور رعایت هفت چیز واجب بود
باب سوم کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی در بیان تدبیر اطفال و پیران و ناقهان و مرتاضان به تعب و اعراض مفرطه نفسانى و آب‌هاى بد و هواهاى مضر و استفراغات
- تدبیر اطفال و کودکان
- بادکودکان
- عطسه متواتر
- تشنگى
- تشنج و کزاز
- بیخوابى و بد خویی
- ترسیدن در خواب
- ترسیدن از چیزها در بیدارى
- کبودى چشم
- سطبرى پلک چشم
- به هم چسبیدن پلکها
- درد چشم
- آب رفتن از چشم
- بیرون خواستن خانه چشم
- ماندن چیزى در بینى
- درد گوش
- پالودن پلیدى ازگوش
- ورم لثه
- آماس گوشت بن دندانها
- دمیدگى دهان
- ورم حلق
- ورم ملازه و لوزتین
- زکام
- سرفه
- خرخر و تنگى نفس
- فواق
- قى مفرط
- فشرده شدن شیر در معده
- ضعف معده
- قبض شکم بلا حرارت
- اسهال
- اسهال به سبب سده کبد
- زحیر
- درد روده
- پیچیدن ناف
- بیرون خاستن ناف
- فتق
- فتق معوی
- حرقه البول
- بول کردن کودکان در خواب
- دشوار آمدن بول
- کِرم
- باز گردیدن مقعد به وقت قضای حاجت
- ثولول
- بثرهها و ریش تن
- ریش کش ران و زیر بغل و بن گوش و چینهاى گردن
- تب لازم
- تب نوبه
- تدبیر پیران
- تدبیر ناقهان
- تدبیر مرتاضان به تعب
- مرتاضان بحر
- اعیا
- کسلانى و باز کشیدن
- تدابیر اعراض مفرط نفسانى
- غضب
- خجالت
- شادی
- اندوه
- تدبیر آب‌هاى بد
- آب معدن
- آب گرم کرده
- آب چاه و کاریز
- آب کشتزار
- آب بسیار ایستاده
- آبى که کفکناک بود
- جمع آب رود با آب چاه
- اصلاح آب‌هاى بد
- تدبیر هواى مضر
- تدبیر گرمى هوا
- تدبیر خنکى هوا
- تدبیر ترى هوا
- تدبیر خشکى هوا
- تدبیر هواى به غایت نمناک
- تدبیر هواى منتن
- تدبیر هوای فاسد
- تدبیر هواى مسموم
- تدبیر هواى وبایى
- انواع استفراغ
- قى
- فصد
- حجامت
- افکندن علق
- شرط اذن
- راندن نفاس و طمث
- رعاف پدید آوردن
- استعمال مسهل و ملین
- استعمال شیاف
- احتقان
- طلا کردن چیزى بر شکم
- ادرار و تعریق و آوردن مخاط و لعاب
باب چهارم کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی در بیان تدابیر آنچه به زینت بدن متعلق است
- [تدابیر موی]
- تدبیر حفظ موى از سفید شدن
- تدبیر موى روى کسى که به وقت برنمىآید و یا دیر و یا کم برآید
- تدبیر رفع کوتاهى موى و کمى و باریکى آن
- تدبیر رفع اصلعى
- تدبیر رفع داء الثعلب
- تدبیر رفع جعد موى
- تدبیر رفع سبطى موى
- تدبیر رفع تشقق و شکست موى
- تدبیر رفع سطبرى موى
- تدبیر رفع موى
- در تدبیر منع موى
- تدبیر رنگ کردن موى سفید
- [تدابیر پوست و جلد]
- تدبیر رفع بىرونقى رنگ بشره
- تدبیر رفع ترکیدن و درشتى بشره
- تدبیر رفع باد شنام
- تدبیر رفع لکهاى روى
- تدبیر رفع اثر ضرب و ریش و نقوش آبله و غیره
- تدبیر رفع خون که در شیب پوست مرده شود
- تدبیر رفع بهق و برص
- تدبیر رفع صنان
- تدبیر رفع گند عرق
- تدبیر رفع گند پاى
- تدبیر رفع گند ریش
- تدبیر رفع شپش غلبه و شش پاى
- تدبیر رفع ترکیدگى پاشنه و انگشتان و پشت دست و پاى
- [تدابیر ناخن]
- تدبیر رفع ریشه شدن بیخ ناخنها
- تدبیر رفع کوفتگى انگشتان از زمین و غیره
- تدبیر رفع گودى ناخن و ترکیدگى آن
- تدبیر رفع برص ناخن
- تدبیر رفع زردى و سفیدى ناخن
- تدبیر رفع داخس
- تدبیر رفع ناخن معیوب
- [تدابیر دندان]
- تدبیر رفع زردى و سیاهى ظاهر دندانها
- [تدابیر لاغری و فربهی ]
- تدبیر رفع لاغرى مفرطُ
- تدبیر رفع فربهى مفرط
باب پنجم کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی در بیان اقسام مرض و امتلاءات منذره به امراض و علامات خیر و شر که اکثر آنها عمومى در امراض دارند و احوال بحران‌ها و ایام بحران و انذار و واقع فىالوسط و نضج و منفعت آن و علامات نکس و سبب موت در مرض و اوقات آن و فجاء بىمرضى و وصایا در طریق مراعات مرضى از روى کلیه و اصلى چند قیاس با مقتضیات طبایع
- اقسام مرض
- امتلاءات منذر به امراض
- علامت مطلق امتلاء
- علامت خیر و شر
- اول از احوال چشم چنان‌چه
- دوم از حال سحنه و چهره
- سوم از حال بینى
- چهارم از حال لبها
- پنجم از حال دندانها
- ششم از حال دهان و زبان
- هفتم از حال گوش
- هشتم از حال سر
- نهم از حال حواس
- دهم ازخیالات و اندیشهها
- یازدهم از حرکات و سکنات
- دوازدهم از حال خواب و بیدارى
- سیزدهم از هیأت خفتن
- چهاردهم از احوال پوست
- پانزدهم از اختلافات دم زدن
- شانزدهم از حال حلق و حنجره و مجارى طعام و آب
- هفدهم از حال فم معده
- هیجدهم از حال شکم و شراسیف
- نوزدهم از حال مقعده
- بیستم از حال قضیب و خصیه
- بیست و یکم از حال رحم
- بیست و دوم از حال اطراف
- بیست و سوم از حال ریشها و بثرهها و آماسها
- بیست و چهارم از تمطى و تثاؤب
- بیست و پنجم از آواز و سخن
- بیست و ششم از اشتها و تشنگى
- بیست و هفتم از استفراغ
- بیست و هشتم از حال عرق
- بیست و نهم از حال رعاف
- سىام از حال براز و نفخ شکم
- سى و یکم از حال بول
- سى و دوم از اختلافات نبض
- سى و سوم از حال قى
- سى و چهارم از ضعف و قوت
- احوال بحران‌ها
- [علامت بحارین]
- علامت حدوث بعضى انتقالات
- اسباب مبدل بحارین.
- بحران انتقالى
- ایام بحران و انذار و واقع فىالوسط
- تعیین روز بحران از چند وجه ممکن بود
- نضج و منفعت آن
- علامات نکس
- سبب موت در مرض و اوقات آن و فجاه بىمرض
- و از دلایل قویه تشخیص مرض
- نبض
- بول
- سحنه و چهره
- اصلى چند در قیاس با مقتضیات طبایع
باب ششم کتاب خلاصه التجارب در بیان حمیات و اسباب و علامات و معالجات آنها
- اسباب حدوث حمى
- [اقسام حمی]
- حمى یوم
- حمى یوم غمى
- حمى دق
- حمى خلطى
- اسباب عفونت
- حمیات دموى
- حمى عرضى
- حمى مطبقه
- حمیات صفراوى
- حمیات بلغمى
- حمیات سوداوى
- حمیات مرکبه مطلقا
- بیان احوال و معالجات و علامات حمى
- حمی سونوخس
- مطبقه
- غب لازمه
- محرقه صفراوى
- غب خالصه
- غب غیر خالصه
- افسونهاى تببند
- محرقه بلغمى
- حمى لثقه
- حمى مواظبه
- حمى غشى خلطى
- حمى نهارى
- حمى لیلى
- حمى ظاهرالحر
- حمى ظاهرالبرد
- تب ربع
- ربع دایره
- تب خمس و سدس و سبع و تسع
- شطرالغب
- مرکب از غبین نایبتین و از سه ربع و از چهار خمس
- مرکب از ربعین
- مرکب از خمسین
- مرکب از سه خمس
- مرکب از حمى دق و حمى خلط
- مرکب از غب لازمه ودایره
- حمى عفونى وبایى
باب هفتم کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی در بیان حصبه و جدرى و سایر بثرهها و ورمها و جذام و سرمازدگى و سمومزدگى و کوفتگى و قوبا و قرحهها و سوختگىها و عرق مدنى و ریش بلخى و جراحتها و بیرون رفتن سر استخوانها از محل خویش و شکستگى استخوانها و اسباب و علامات و معالجات این امراض
- حصبه
- جُدرى
- حمیقا
- سایر بثرهها
- جمره
- نمله
- شرى
- سعفه
- حصفه
- بنات اللیل
- بطم
- جرب
- حکه
- ثولول
- مسماریه
- نفاخه
- نفاطه
- ارمنىدانه
- ورمها
- فلغمونى
- خراج
- دمل
- طاعون
- خیارک
- حمره
- ماشری
- سلعه
- غدد
- اودیما
- خنازیر
- سرطان
- سقیروس
- کهیر
- نفخه
- تهبج
- استسقاء
- جذام
- سرمازدگى
- سمومزدگى
- کوفتگى
- قوباء
- قرحهها
- سوختگىها
- عرق مدنى
- ریش بلخى
- جراحتها
- بیرون رفتن سر استخوانها از محل خودش
- شکستگى استخوانها
- دستورالعلاج هر شکستگى
باب هشتم کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی بیان احوال دماغ
- ترکیب و وضع دماغ و منافع این حالات
- علامات امزجه مختلفه طبیعیه دماغ
- امراض دماغی و اسباب و علامات و معالجات آنها
- صداع
- قرانیطس
- شقاقلوس
- حمره و قوباء دماغ
- صبارا
- لیثر غس
- سبات سهری و سهر سباتی
- حمقالرعونت
- نسیان
- مالیخولیا
- عشق
- جنون
- سبات
- سهر
- شخوص
- دوار و سدر
- کابوس
- صرع
- سکته
- فالج
- خدر
- رعشه
- لقوه
- تشنج
- کزاز
- تمدد
- اختلاج
باب نهم کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی در بیان احوال چشم
- ترکیب و وضع و قوه باصره و مزاج چشم و منافع این حالات
- علامات امزجه مختلفه طبیعیه چشم
- آنچه به چشم مضر است
- آنچه به چشم نافع است
- امراض عین و اسباب و علامات و معالجات آنها
- رمد
- وَردِینَج
- قُمُور
- تَکَدُر
- ظُفرَه
- سَبَل
- انتفاخ ملتحمه
- صلابت ملتحمه
- خاریدن ملتحمه
- جراحت ملتحمه
- طَرفَه
- نفاطه
- قرحه
- سپیده
- سُلاق
- بَرَدَه
- شعیره
- شرناق
- توثه
- کمنه
- خشکى پلکها
- استرخاى جفن
- انتفاخ جفن
- خارش پلک
- موى زاید
- موى منقلب
- ریختن مژگان
- سپید شدن مژگان بىمحل
- جراحت جفن
- دَمعَه
- غده
- غرب
- ضعیفى قوت بصر
- شب کورى
- روز کورى
- خیالات
- فرود آمدن آب بهچشم
- حجوظ
باب دهم کتاب خلاصه التجارب : در بیان احوال گوش
- ترکیب و وضع و قوت سامعه و منافع این‌ها
- و امّا امراض گوش و اسباب و معالجات آنها
- کرى و گرانى گوش
- شنودن آوازهاى دروغ
- درد گوش
- قرحه گوش
- خارش درون گوش
باب یازدهم در احوال بینى
- ترکیب و وضع قوه شامه و منافع آنها
- امراض بینی اسباب وعلامات و معالجات آنها
- بطلان قوت شم ونقصان آن
- دوام ادراک بوى بد
- دوام ادراک بوى خوش
- جفاف
- ریش خشک غیرمتعفن
- شقاق بینى
- گوشت فزونى
- خارش درون بینى
- عطسه متواتر
- رعاف
- زکام و نزله
باب دوازدهم در احوال دهان
- ترکیب دهان و قوت ذائقه زبان و منافع آنها
- لبها
- دندانها
- زبان
- کام
- امراض اعضاى دهن و اسباب و معالجات آن
- طرکیدن لب
- لقامه
- بواسیر لب
- ورم لب
- خوره که بر لب افتد
- نقصان گوشت لثه
- سست گشتن گوشت بن دندانها
- خون آمدن ازگوشت بیخ دندانها
- قلاع
- آب رفتن از دهان
- بدبویى دهن
- ضعف مزاج دندانها
- جنبیدن دندانها بی محل
- کرم دندان
- درد دندان
- گرانی زبان
- خشکی روی زبان
- شق شدن روی زبان
- تشنج زبان
- آماس زبان
- ضفدع
- برجوشیدن کام
- خارش کام
باب سیزدهم کتاب خلاصه التجارب در بیان احوال حلق
- ترکیب و وضع و منافع این‌ها
- امراض این اعضا و اسباب و علامات و معالجات آنها
- لهات
- استرخای لهات
- ورم لوزتین
- خناق
- بثرات
- چسبیدن زالو در حلق
- ماندن لقمه و خار واشباه آن در حلق
- مخنوق شدن به غرق
- بطلان آواز و تغییر آن
- تنگی نفس
- عسر تنفس
- نفس انتصاب
- سعال
- نفث‌الدم
- ذات‌الریه
- ذات‌الصدر
- سل
- ذات‌الجنب و شوسه و برسام
باب چهاردهم در بیان احوال دل
- ترکیب وضع و مزاج دل و حرکت و منافع این‌ها
- علامات امزجه مختلفه دل از طبیعی و غیر طبیعی
- طبیعی
- غیر طبیعی
- امراض دل و اسباب و علامات و معالجات آنها
- خفقان
- غشی
باب پانزدهم در بیان احوال مری و معده و ثرب و صفاق
- ترکیب و وضع و منافع آنها
- امراض مری و معده و اسباب و علامات و معالجات این‌ها
- دشواری فرو بردن طعام و آب
- سوءالمزاجات ساده اندر فم معده
- سوءالمزاجات مادی اندرمعده
- درد معده
- آماس معده
- ریش و بثره معده
- تخمه
- فواق
- کثرت جشاء
- غثیان و تهوع و قلق
- افراط قی
- قی‌الدم
- آرزوهای بد
- نقصان و بطلان اشتهای طعام
- ضعف معده
- تشنگی کاذب مفرط
- شهوت کلبی
باب شانزدهم در امراضی که مختص به یک عضو نیستند
- دق شیخوخه
- هیضه
- باب هفدهم امراض جگر
- ترکیب و وضع مزاج کبد و زهره و منفعت آنها
- مراره
- علامات امزجه طبیعیه جگر
- علامات امزجه غیر طبیعه جگر
- امراض کبدی و مراری و اسباب و علامات و معالجات این‌ها
- ضعف جگر
- سده کبد
- درد جگر
- آماس پخته
- سوء القنینه
- استسقا
- زقى
- استسقای لحمى
- استسقای طبلى
- یرقان زرد
باب هیجدهم در بیان احوال سپرز
- ترکیب و وضع سپرز و منفعت آن
- امراض سپرز
- یرقان سیاه
- ورم سپرز
- درد سپرز بادى
باب نوزدهم در بیان احوال روده
- ترکیب و وضع و منفعت آنها
- امراض امعا
- اسهال
- سحج و قروح امعاء
- زحیر
- کرم شکم
- مغص
- قولنج
باب بیستم در بیان امراض مقعده
- آماس مقعده
- شقاق مقعد
- ریش ظاهر شرج
- بواسیر
- خارش مقعده
- سستی شرج
- بازگردیدن مقعده
باب بیست و یکم در بیان احوال گرده
- ترکیب و وضع مزاج کلیه ومنافع آنها
- امراض کلی گرده
- سوءالمزاج کلیه گرم
- سوءالمزاج کلیه سرد
- لاغری گرده
- ضعف گرده
- باد حوالی گرده
- سنگ گرده
- ورم کلی
- قرحه کلی
باب بیست و دوم در بیان احوال مثانه
- ترکیب و وضع و مزاج مثانه و منافع آنها
- امراض مثانه
- سنگ مثانه
- ورم مثانه
- عسر‌البول
- از جای رفتن مثانه
- ریح مثانه
- قرحه مثانه
- جرب مثانه
- سوزش آب تاختن
- آمدن خون صرف به وقت بول کردن
- بسته شدن خون در مثانه
- سلس‌البول
- دیابیطس
- تقطیر البول
باب بیست و سوم کتاب خلاصه التجارب بهالدوله رازی در بیان احوال آلات تناسل
- ترکیب و وضع و منافع ذکر و خصیه و اوعیه منی
- علامات امزجه مختلفه آلات تناسل
- امراض مخصوصه به رجال
- و پدید آمدن باد در ختنه‌گاه
- و دراز شدن کیسه خصیه
- ورم خصیه
- بزرگ شدن بیضه
- قرحه مذاکیر
- خارش قضیب و کیسه خصیه
- برآمدن بیضه به زهار
- فتق
- کثرت احتلام
- سرعت انزال با قرب عهد به مباشرت
- خون آمدن با منی
- عِذیوط
- کثرت نعوظ بی‌شهوت
- اعوجاج ذکر
- شبق کاذب
- ضعف قوه باه
باب بیست و چهارم در بیان احوال آلات توالد و پستان
- ترکیب و وضع و منافع رحم و ثِدی
- پستان
- امزجه مختلفه رحم
- امراض مخصوصه به عورات و اسباب و علامات و معالجات این‌ها
- دشوار پذیرفتن حمل و بچه نگرفتن
- افراط حیض و احتباس آن
- سبب احتباس طمث
- سیلان رحم
- رجاء
- جمع شدن آب در رحم
- جمع شدن باد غلیظ در رحم
- انقلاب رحم
- رتق
- آماس رحم
- احتناق رحم
- کمی شیر
- بسته شدن شیر در پستان
- کوفتگی گوشت پستان از ضربه و اشباه آن
- آماس پستان
- دلایل حصول آبستنی
- تدبیر احوال حوامل
- صعوبت ولادت
- تدبیر بیرون آوردن بچه مرده
- تدبیر منع نمودن آبستنی
باب بیست و پنجم در بیان امراض پشت و مفاصل و پای‌ها
- درد پشت و تهی‌گاه
- میل کردن مهره پشت
- درد سرین و عرق‌النساء
- وجع‌المفاصل
- دوالی
- داءالفیل
- نقرس
- درد پاشنه غیر نقرسی
باب بیست و ششم کتاب خلاصه التجارب بهالدوله رازی در بیان سموم و ادویه زیان کار و حیوانات سمی گزنده و تریاقات مطلقاً و طریق خوردن بعضی سم‌ها و دواهای مضر جهت حفظ صحت و رفع مرض و احتیاط از ورود سموم و از حیوانات سمی و موذی و علاج کسانی که زهری بر ایشان وارد شده باشد به خوردن و غیر آن
- سم
- تریاق
- سموم حقیقی نباتی
- سنگیا
- کالاکوت
- بچناک
- رودمنتا و باچلنگ و کمجاین
- مهوات
- هلدوا
- ستوا
- دواهاى زیانکار نباتى
- بلادر
- کنجد بیش
- افیون
- جوز ماثل
- فرفیون
- هربى
- مازریون سیاه
- شبرم
- سقمونیا
- دُفلى
- کبیکج
- سداب برى
- بزربنگ
- قنب
- یبروج الصنم
- شوکران
- گرم دانه
- خربق سیاه
- جبلهنگ
- صمغ سداب برى
- مویزج
- کندش و خربق سیاه و عرطنیثا و عصاره قثاء‌الحمار و غاریقون سیاه‌و شونیز غیر مستعمل‌و تربد زرد و سیاه
- کنگردارو
- پوست بیخ درخت شاه توت
- خانق الذئب و خانق النمر
- دادى
- رتک
- فطر
- عنب الثعلب
- زعفران
- صمغ زیتون برى
- اشنان
- سورنجان
- حنظل
- عصاره برگ گشنیز
- عصاره هوم
- مَهمَد
- پوست برنج
- آزاد درخت
- بزر قطونا
- چیپال
- پیازموش
- انجره
- سموم حقیقه معدنى
- خاک بیش
- سم الفار
- سیماب مصعد و شنگرف مصعد
- حجر احمر
- زرنیخمصعد
- دیگبردیگ
- دواهاى زیانکار معدنى
- اسفیداج رصاصى
- جبسین
- مرداسنگ و سونش رصاص
- آهک تازه و نوره مستعمل
- زنجار
- زعفران حدید و سونش خبث آن
- ریزه الماس
- زاج و شب
- تیزاب فاروقى و صابون گری
- سموم حقیقیه حیوانى
- مهابرى
- موش بیش
- زهره مار و پلنگ
- زهره سگ آبى و بیضه مار
- دواهاى زیانکار حیوانى
- ذراریح
- ارنب بحرى
- حربا
- جرد
- سالامندرا
- جندبیدستر
- ضفدع سبز بیشه و سرخ دریایی
- ضفدع زرد
- کرمى سبز که در جوف صنوبر بود
- طرف و دنب ایل
- موزه دوزک
- گوشت متعفن
- عرق دواب
- چرک گوش حیوانات
- خون گاوکه تازه باشد
- شیر تباه شده
- گوشت مار
- قى افعى
- حیوانات سمى گزنده
- مار
- صنف دوم
- انواع عقرب
- انواع عنکبوت
- زنبور
- ساس
- خرچه
- شپش کرکس
- پلنگ
- سگ دیوانه
- گرگ دیوانه
- کفتار دیوانه و شغال دیوانه و روباه دیوانه و راسوى دیوانه
- تریاقات نباتى مطلقا
- جدوار
- زراوند
- زرنباد
- رنجبیل
- سکبینج
- زوفرا
- سیر
- فلفل گرد
- پوست بیخ کبیر
- مرمکى
- مخلصه
- افسنتین
- انیسون
- مورد
- آذریون
- حلتیت
- قیسوم
- ایرسا
- تخم ترنج
- بلسان و حب و روغن آن
- نگار جونى
- بهنگرا
- کالاچترا
- جنطیانا
- جوز
- پیاز
- پرسیاوشان
- پنجنگشت
- جعده
- هلرک
- دارچینى
- بارچنار
- زفت
- حب الرشاد
- ثمره خسک برى
- حماض
- ثمر درخت گز
- طلخشقوق
- کرنب
- کراث
- مقل ازرق
- سیسَنبَر
- نانخواه
- سداب بستانى
- کنجد
- تخم سرو کوهى
- زیره برى
- سیاه تخمه مستعمل
- عنب
- کافور
- لیمو
- ماردارو
- درونج عقربى
- حب الفار
- فودنج
- نعناع
- ترب
- تخم شلجم
- قرطم بری
- بارزد
- ریوند
- رازیانه
- شیح ارمنى
- سیب
- انجیر
- کاهوى برى
- خبّازى
- غاریقون سفید
- تریاقات معدنى
- طین مختوم
- طین ارمنى
- نفط
- مومیائى
- بوره زرگرى
- حجر پادزهر
- خاک لانه حسن کدو
- کبریت
- تریاقات حیوانى
- فاد زهر تیس
- مسک
- بول
- زبل
- مس
- خراطین
- شاخ کرگدن
- انفخه
- اَندَرزا
- خون تیس و گوزن
- مراره تیس و گوزن
- قضیب ایل
- چرک چشم ایل
- سلاخه
- لبن
- لحم
- شهد
- دُهن
طریق خوردن بعضی سموم و داروهاى مضر جهت حفظ صحت و رفع مرض
- طریق خوردن بچناک
- قانون خوردن رس بچناکى و پرهیز آن
- طریق خوردن بلادر
- طریق خوردن زرنیخ
- طریق خوردن رهج
- طریق خوردن جوز ماثل
- طریق خوردن مار
- طریق احتیاط از ورود سموم از حیوانات سمى و موذى
- بیان ادویه که حشرات و جانوران موذى از بوى آن بگریزند
- بیان ادویه که از دود آن ماران
- بیان ادویه که بر خود مالند براى حشرات و موذیات از بوى آنها نفرت کنند
- طریق علاج کسانی که زهری بر ایشان وارد شده باشد و بخورد و غیر آن
- علاج بیش خورده
- علاج فرفیون خورده و آنچه بدان ماند
- علاج سقمونیا خورده و آنچه بدان ماند
- علاج چیپال خورده و آنچه بدان ماند
- علاج جبلهنگ خورده و آنچه بدان ماند
- علاج دفلی خورده و آنچه بدان ماند
- علاج افیون خورده و آنچه بدان ماند
- علاج بلادر خورده و آنچه بدان ماند
- علاج مُهمَل و آنچه بدان ماند
- علاج زنگار خورده و آنچه بدان ماند
- علاج سم‌الفار خورده و آنچه بدان ماند
- علاج خبث خورده و آنچه بدان ماند
- علاج زهر مار خورده و آنچه بدان ماند
- علاج ذراریح خورده و آنچه بدان ماند
- علاج ارنب بحرى خورده و آنچه بدان ماند
- علاج مارگزیده
- علاج کژدم گزیده
- علاج انگورک گزیده
- علاج زنبور گزیده
- علاج خرچه و ساس و شپش کرکس گزیده
- علاج پلنگگزیده
- علاج سایر سباعگزیده
- علاج سگ دیوانه گزیده
- علاج گرگ دیوانه گزیده و امثال آن
باب بیست و هفتم کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی : در بیان بعضى تراکیب که عمدهاند در معالجات
- [معاجین]
- معاجین حب الشفا
- معجون فرقانى
- مفرح شاهى
- حافظ الصحه
- تریاق العض
- تریاق کامل
- تریاق الطین حدید
- مزید العمر
- کوراجولى برى
- حلواى بلادر
- حلواى جوز ماثل
- معجون الخبث
- معجون سیماب
- برشعثا
- [سفوفات]
- سفوفاتکیتی
- رس
- سفوف مقوى
- سفوف اطفال
- [مسهلات]
- مسهلات حب چیپالى
- حب سقمونیا
- حب هُربی
- قیروطى مسهل
- قیروطى اقوى
- مسهل حب النیل
- مسهل سنگ سلیمانى
- مسهل رب‌ها
- ملین مقبول
- چهارشربت
- ملین خنک
- اشربه
- شربت نعنا شرف صغیر
- نعنا شرف کبیر
- سکنجبین اطفال
- سکنجبین اصولى
- شربت مورد اطفال
- شربت خشخاش اطفال
- شربت زیره
- شربت مصطکى
- شربت مصطکی دیگرى
- گوارش فواکه
- پالوده اطفال
- ادهان
- دهن الراحه
- دهن مسمن
- دهن المفاصل
- دهن الاوجاع
- داروى آبله فرنگ
- داروی آبله فرنگ دیگرى
- روغن خشت پخته
- تیزاب‌ها
- تیزاب فاروقى
- نوعى دیگر از تیزاب تیز
باب بیست وهشتم کتاب خلاصه التجارب بهاءالدوله رازی : در بیان بعضى الفاظ غریبه
- الفاظ غریبه طبی
- نفوخ
- قیروطى
- نشوق
- عطوس
- لخلخه
- شیاف
- فرزجه
- اوزان
- طریق تدابیر بعضی ادویه
- تنقیه طلا مغشوش
- تنقیه سیماب
- تنقیه مس
- کشتن پولاد و آهن و مس
- کشتن قلع و سرب
- کشتن سیماب
- کشیدن روغن کشف و ضفدع
- کشیدن روغن بیضه
- گرفتن رب هلیله
در پایان کتاب خلاصه التجارب بهالدوله رازی معادل امروزی اوزان ، واژه نامه واژه های دشوار کتاب و فهرست موضوعی و نمایه آرده شده است.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.